Pod takim tytułem odbyła się w Warszawie 12 kwietnia br. konferencja prasowa, zorganizowana przez Stowarzyszenie Producentów Cementu (SPC), podczas której podsumowano 2022 r. w branży cementowej oraz zaprezentowano obecną sytuację i kierunki rozwoju na najbliższe lata. Jak stwierdził Krzysztof Kieres – Przewodniczący SPC (fotografia 1), otwierając konferencję, producenci cementu w Polsce prowadzą od wielu lat przedsięwzięcia takie, jak zastępowanie cementów czysto klinkierowych cementami niskoemisyjnymi oraz paliw kopalnych paliwami alternatywnymi, a także zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w produkcji cementu. Ich celem jest osiągnięcie neutralności emisyjnej w przemyśle cementowym w 2050 r.

Fot. 1. Krzysztof Kieres, Przewodniczący SPC

W 2022 r. nastąpił ogromny wzrost cen energii elektrycznej rzutujący na kondycję branży cementowej i całego budownictwa – podkreślił Krzysztof Kieres. Eksperci szacują, że obecnie energia elektryczna stanowi już przeszło 35% kosztów produkcji cementu w Polsce ze stałą tendencją wzrostową.

Zdaniem Dariusza Gawlaka – Wiceprzewodniczącego SPC, Prezesa Zarządu Cementowni Warta, 2022 r. był bezprecedensowy pod względem zwiększenia kosztów produkcji cementu. Oprócz wzrostu cen energii (średnio z 278 zł/MWh w 2021 r. do 523 zł/MWh w 2022 r.) zwiększyły się również ceny: uprawnień do emisji CO2 (do przeszło 80 euro za tonę, a w 2023 r. przekroczyły już 100 euro za tonę); węgla; papieru do produkcji worków (w Polsce produkujemy rocznie ok. 2,5 mln ton tzw. cementu workowanego); paliw, a przede wszystkim oleju napędowego odgrywającego kluczową rolę w transporcie. Nastąpił także wzrost wskaźnika inflacji oraz kosztów pracowniczych. Inflacja jest jednym z czynników wpływających na wzrost kosztów produkcji cementu, z którego produkowany jest beton. Pociąga to za sobą konieczność waloryzacji kontraktów, szczególnie przewidujących długoterminowe dostawy cementu i betonu.

Branża cementowa popiera stanowisko wykonawców dotyczące konieczności waloryzacji umów kontraktowych w budownictwie infrastrukturalnym, ogólnym i mieszkaniowym. Wzrost inflacji w 2022 r. wyniósł wg GUS 14,7%.Wtej sytuacji pozostawienie przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad waloryzacji w wysokości 10% jest niewystarczające do zapewnienia realizacji inwestycji – stwierdził Włodzimierz Chołuj, Członek Zarządu SPC, Członek Zarządu CEMEX Polska.

Z danych GUS wynika, że w 2022 r. wyrodukowano w Polsce 18,8 mln t cementu, tj. o 2,4% mniej niż w 2021 r. W 2023 r. nie widać niestety symptomów poprawy sytuacji w branży cementowej. GUS podaje, że po dwóch miesiącach br. spadek produkcji cementu wyniósł ok. 13%(z 1,947 mln t w 2022 r. do 1,692mln t w 2023 r.), a Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przewiduje, że w tym roku produkcja cementu zmniejszy się do 18 mln ton, tj. o 4% w porównaniu z 2022 r.

Import cementu spoza UE

Przemysł cementowy w całej Unii Europejskiej ponosi ogromne koszty w związku ze wzrostem cen uprawnień do emisji CO2, dlatego też coraz większym problemem jest import cementu z krajów spoza UE, których takie koszty nie dotyczą (w 2022 r. import cementu do UE wyniósł przeszło 10 mln t). W związku z tym od 1 stycznia 2026 r. ma obowiązywać w całej UE Mechanizm Ochrony Granic (CBAM), ale jednocześnie rozpocznie się systematyczna redukcja bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 w branży cementowej (od 2,5% w 2026 r., do całkowitego ich wyeliminowania w 2034 r.). Będzie się to wiązało z koniecznością uruchomienia przez cementownie instalacji do wychwytywania, transportu i magazynowania CO2 (technologie CCS/U).

Wykorzystanie energii odnawialnej i przygotowanie do wdrożenia CCS/U

Ze względu na duży udział energii w kosztach produkcji cementu, branża cementowa w Polsce apeluje do Rządu RP i Komisji Europejskiej o wpisanie przemysłu cementowego na listę przemysłów energochłonnych, które otrzymują rekompensatę za wzrost cen energii elektrycznej – powiedział Marek Majcher, Członek Zarządu Cement Ożarów, Dyrektor ds. Komunikacji i Relacji Zewnętrznych, podczas konferencji prasowej.

Obecnie producenci cementu dywersyfikują źródła energii elektrycznej. Podpisują m.in. umowę na jej dostawę z farm fotowoltaicznych i wiatrowych, a niektórzy inwestują w OZE. Dzięki takim przedsięwzięciom zwiększają udział energii odnawialnej w produkcji cementu, a to wpływa na zmniejszenie emisji CO2. Jak twierdzą, tą drogą nie uda się jednak osiągnąć neutralności emisyjnej. Jedynym rozwiązaniem, które pozwoli na fukcjonowanie branży cementowej po 2034 r., kiedy przestaną obowiązywać darmowe uprawnienia do emisji CO2, jest wdrożenie technologii CCS/U – stwierdził Xavier Guesnu, Członek Zarządu SPC, Prezes Zarządu Lafarge Polska i podkreślił, że branża cementowa jako pierwsza w Polsce przygotowuje się kompleksowo do zastosowania tej technologii. Czasu jednak ma niewiele, a przy tym napotyka wiele barier. Po pierwsze będzie to bardzo droga inwestycja. Z raportu przygotowanego przez Centrum Energetyki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie wynika, że koszty, które będzie musiała ponieść cementownia, związane z zakupami i uruchomieniem technologii CCS, wyniosą od 500 mln zł do 1,5 mld zł.

Ponadto obecnie nie ma Krajowej Strategii CCS, która powinna obejmować różne branże przemysłowe emitujące CO2. Brakuje też regulacji prawnych, dotyczących transportu i magazynowania CO2 na lądzie. Wiąże się z tym konieczność nowelizacji Prawa Górniczego i Geodezyjnego oraz Prawa Energetycznego. Niezbędne jest też wyznaczenie krajowego operatora systemu transportu i magazynowania CO2.

Przedstawiciele Stowarzyszenia Producentów Cementu zwrócili uwagę, że budowa i eksploatacja instalacji CCS/U spowodują zwiększenie zapotrzebowania cementowni na energię elektryczną o 100 – 150% i obawiają się, że może zabraknąć prądu do ich zasilania. Twierdzą też, że bez maksymalnego wykorzystania OZE inwestowanie w drogie i energochłonne instalacji CCS nie będzie miało sensu. Obecnie technologie CCS/U są wdrażane w dwóch cementowniach w Polsce, a mianowicie Górażdże oraz Kujawy.

Paliwa alternatywne i cementy niskoemisyjne

Przemysł cementowy w Polsce odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce o obiegu zamkniętym, ponieważ wykorzystuje rocznie ok. 5 mln t odpadów produkcyjnych, takich jak popiół lotny, żużel wielkopiecowy czy reagips, do wytwarzania klinkieru i cementu. Ponadto ok. 80% energii do wypalania klinkieru pochodzi z paliw alternatywnych, którymi są odpady komunalne (RDF). Obecnie przemysł cementowy wykorzystuje ok. 1,7 mln t takich paliw (przeszło 10%wszystkich odpadów komunalnych powstających w Polsce), co ma ogromny wpływ nie tylko na ochronę środowiska naturalnego, ale również zmniejszenie emisji CO2. Jesteśmy pod względem zużycia paliw alternatywnych liderem w Europie; wyprzedzamy Austrię i Niemcy – stwierdził podczas konferencji prasowej Andrzej Reclik Członek Zarządu SPC, Prezes Zarządu Górażdże Cement (fotografia 2).

Fot. 2. Andrzej Reclik, Członek Zarządu SPC, Prezes Zarządu Górażdże Cement

Kolejnym krokiem do neutralności emisyjnej w 2050 r., planowanym przez cementownie, jest ograniczenie produkcji i stosowania cementów portlandzkich i zastąpienie ich cementami niskoemisyjnymi, czyli portlandzkimi wieloskładnikowymi, hutnicznymi oraz pucolanowymi. Zawierają one różne składniki i dodatki mineralne, które umożliwiają zmniejszenie zawartości klinkieru w cemencie z zachowaniem takich samych parametrów technicznych.

W celu upowszechnienia stosowania cementów niskoemisyjnych niezbędna jest współpraca wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego oraz stworzenie odpowiednich regulacji prawnych i wymagań, które umożliwią mierzenie korzyści z zastosowania produktów o małym śladzie węglowym i będą one premiowane – stwierdził Andrzej Reclik.

Parlamentarny Zespół ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce

Rozmowy dotyczące rozwiązania problemów kluczowej dla polskiej gospodarki branży cementowej oraz jej rozwoju toczą się na forum Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego, który powstał w kwietniu 2022 r. – stwierdził podczas konferencji prasowej Poseł Andrzej Szejna, Przewodniczący tego gremium. W skład Zespołu Parlamentarnego wchodzi dziesięciu posłów z różnych ugrupowań politycznych. Dotychczas dyskutowali oni na temat bardzo ważnych dla branży cementowej zagadnień, takich jak:

• rozwój technologii CCS/U oraz bariery utrudniające ich wdrożenie;
• wpływ zwiększających się cen energii na przemysł cementowy i budownictwo w Polsce;
• rekompensaty dla cementowni za wzrost cen energii;
• analiza cyklu życia (LCCA) nawierzchni betonowych i asfaltowych, jako kluczowy wyznacznik ich trwałości;
• wyzwania stojące przed branżą cementową w kontekście polityki klimatycznej oraz gospodarki odpadami.

 

Posłowie reprezentujący Parlamentarny Zespół ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce oraz przedstawiciele branży cementowej złożyli wniosek do Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) o przeprowadzenie analizy cyklu życia nawierzchni betonowej i asfaltowej. W odpowiedzi GDDKiA powołała na początku 2023 r. zespół, którego celem jest opracowanie kryteriów doboru obu rodzajów nawierzchni oraz metody ich oceny. Jest to ważna decyzja dla branży cementowej, gdyż ok. 30% cementu produkowanego w Polsce trafia do budownictwa infrastrukturalnego i powinna być zapewniona zdrowa konkurencja między betonową i asfaltową technologią wykonywania nawierzchni, a do oceny ich trwałości należy stosować analizę cyku życia – stwiedził prof. Jan Deja, Dyrektor Biura SPC. Pozwoli to na budowę trwałej i bezpiecznej infrastruktury drogowej za relatywnie niewielką cenę, przy możliwie niskich kosztach utrzymania.

Krystyna Wiśniewska

Fotografie: archiwum SPC

Materiały Budowlane 05/2023, strona 77-78 (spis treści >>)