Podkryteria ekonomiczne ujmowane w analizach wielokryterialnych różnych wariantów przebiegu dróg krajowych

Open Access (Artykuł w pliku PDF)

citation/cytuj: Ołdakowska E. Economic sub-criteria included in multi-criteria analyses of different national road route options. Materiały Budowlane. 2024. Volume 628. Issue 12. Pages 138-143. DOI: 10.15199/33.2024.12.15

dr inż. Ewa Ołdakowska, Politechnika Białostocka, Wydział Budownictwa i Nauk o Środowisku
ORCID: 0000-0002-5437-2470

Correspondence address: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. 

DOI: 10.15199/33.2024.12.15
Case study / Studium przypadku

Abstract. The possibility of achieving a single, common result in the face of the existence of a multidimensional, complex decision problem is the domain of multi-criteria analyses, often used in the evaluation of road investment options. The lack of standardised guidelines for carrying out analyses affects the freedom to select criteria, sub-criteria, and their impact weights. The article emphasizes particularly the economic sub-criteria included in sample design documents for the construction of bypasses and ing roads in Poland. It has been found that the most frequently occurring sub-criterion was the development cost/construction cost and the economic internal rate of return.
Keywords: multi-criteria analysis; economic criterion; subcriteria of the economic criterion.

Streszczenie. Możliwość osiągnięcia jednego, wspólnego rezultatu w obliczu wielowymiarowego, złożonego problemu decyzyjnego to domena analiz wielokryterialnych, wykorzystywanych często w ocenie wariantów inwestycji drogowych. Brak ujednoliconych wytycznych wykonywania analiz wpływa na swobodę w doborze kryteriów, podkryteriów i wag ich oddziaływania. W artykule zwrócono szczególną uwagę na podkryteria ekonomiczne ujmowane w przykładowych dokumentacjach projektowych budowy obwodnic i dróg ekspresowych na terenie Polski. Ustalono, że najczęściej pojawiającym się podkryterium jest koszt realizacji inwestycji/koszt budowy oraz ekonomiczna wewnętrzna stopa zwrotu.
Słowa kluczowe: analiza wielokryterialna; kryterium ekonomiczne; podkryteria kryterium ekonomicznego.

Literature
[1] Despotin M,Moscarola J, Spronk C. A User Oriented Listing of Multiple Criteria Decision Methods. Revue Belge de Statistique, d’Informatique et de Recherche Operationnelle. 1983; 23, No. 4, 4 – 110.
[2] Charnes A, Cooper W. W. Management Models and Industrial Applications of Linear Programming. John Wiley & Sons, 1961.
[3] Charnes A, Cooper W. W, Ferguson R. Optimal Estimation of Executive Compensation by Linear Programming. Management Science. 1955; https://doi.org/10.1287/mnsc.1.2.138.
[4] Kuhn HW, Tucker AW. Nonlinear Programming. Proceedings of the 2nd Berkeley Symposium on Mathematics, Statistics and Probability, University of California Press, Berkeley. 1951; 481 – 492.
[5] AwasthiA, Omrani H, Gerber P. Investigating ideal – solution based multicriteria decision making techniques for sustainability evaluation of urban mobility projects. Transportation Research Part A: Policy and Practice, Elsevier. 2018. DOI: 10.1016/j.tra.2018.06.007.
[6] BroniewiczE,OgrodnikK.Multi-criteriaanalysisoftransportinfrastructureprojects. TransportationResearchPartD,Elsevier.2020;https://doi.org/10.1016/j.trd.2020.102351.
[7] Hamurcu M, Eren T. An Application of Multicriteria Decision-making for the Evaluation of Alternative Monorail Routes. Mathematics. 2019; https://doi.org/10.3390/math7010016. [
8] Macharis C, Bernardini A. Reviewing the Use of Multi-Criteria Decision Analysis for the Evaluation of Transport Projects: Time for aMulti-ActorApproach. Transport Policy. 2015; https://doi.org/10.1016/j.tranpol.2014.11.002.
[9] Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (SEA).
[10]DyrektywaRady85/337/EWGz27czerwca1985r.wsprawieocenyskutkówwywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (OOŚ).
[11] Dean M. Assessing the Applicability of Participatory Multi-Criteria Analysis Methodologies to the Appraisal of Mega Transport Infrastructure. Ph. D. Dissertation. The Bartlett School of Planning, University College London, UK. (https://www.academia.edu/41754950/Assessing_the_Applicability_of_Participatory_ Multi-Criteria_Analysis_Methodologies_to_the_Appraisal_of_Mega_Transport_ Infrastructure), 2018.
[12] Dean M. Multi-criteria analysis. Chapter 6 in Mouter. N. (ed.) Appraisal Methods. Series: Advances in Transport Policy and Planning, Elsevier. 2020 DOI: 10.1016/bs.atpp.2020.07.001.
[13] Dean M. A Practical Guide to Multi-Criteria Analysis Dr Marco Dean Bartlett School of Planning, University College London, 2022.
[14] Dean M. Hickman R. Comparing Cost-Benefit Analysis and Participatory Multi-Criteria Analysis Methodologies. In:Baudry,G. and Macharis. C. (Eds.),Decision – making for Sustainable Transport and Mobility: Multi Actor Multi Criteria Analysis. Edward Elgar. 2018; https://doi. org/10.4337/9781788111805.00014.
[15] Dodgson JS, Spackman M, Pearman A, Phillips LD. Multi-Criteria Analysis: A Manual. Department for Communities and Local Government: London, 2009.
[16] Mouter N. New Methods, Reflections and Application Domains in Transport Appraisal. Advances in Transport Policy and Planning; 7/2021. Academic Press. https://www.elsevier.com/books/newmethods-reflections-and-application-domains- in-transport-appraisal/mouter/978-0-323-85559-4.
[17] Ward EJ, Dimitriou HT, Dean M. Theory and Background of Multi-Criteria Analysis (MCA): Toward a Policy-led MCA for megaproject transport infrastructure appraisal, Special 2016 Edition of The Journal of Research in Transportation Economics.
[18] BeltonV, Stewart T.Multiple Criteria Decision Analysis:An Integrated Approach. Kluwer Academic Publisher, 2002.
[19] Keeney R. L.,Gregory R. S. Selecting Attributes to Measure the Achievement of Objectives.Operations Research. 2005, https://doi. org/10.1287/opre. 1040.0158.
[20] Mouter N, Dean M, Koopmans C,V assallo JM. Comparing cost-benefit analysis and multi-criteria analysis. In N. Mouter (Ed.), Standard Transport Appraisal Methods, 225-254. (Advances in Transport Policy and Planning 6/2020). Elsevier https://doi.org/10.1016/bs. atpp. 2020.07.009.
[21] Roy B. Multicriteria Methodology for Decision Aiding. Kluwer 1996.

Received: 16.09.2024 / Artykuł wpłynął do redakcji: 16.09.2024 r.
Revised: 07.10.2024 / Otrzymano poprawiony po recenzjach: 07.10.2024 r.
Published: 20.12.2024 / Opublikowano: 20.12.2024 r.

Materiały Budowlane 12/2024, strona 138-143 (spis treści >>)