W Polsce jeszcze na dobre nie rozpoczęło się wdrażanie, a Komisja Europejska już zdążyła ogłosić propozycję tzw. recastingu EPBD – Dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Chodzi o nowelizację, która uwzględniając dotychczasowe doświadczenia, wzmocni skuteczność oddziaływania Dyrektywy i jej pozytywny wpływ na poprawę energooszczędności nowych i istniejących budynków. Prace nad przygotowaniem projektu zmian trwały kilka lat i towarzyszyły im szerokie konsultacje we wszystkich środowiskach wszystkich krajów Unii.
    Dlaczego taka akcja została podjęta i jakie są najważniejsze proponowane zmiany? Monitorując uważnie wdrożenie Dyrektywy we wszystkich krajach UE, Komisja uznała, że jak dotychczas głównym osiągnięciem jest zwrócenie uwagi na problem nadmiernej energochłonności budynków i uświadomienie, jak ważny to temat politykom i użytkownikom obiektów. Jednak wbrew możliwościom uzyskania ogromnych, opłacalnych kosztowo, oszczędności energii, wciąż nie są one w pełni wykorzystywane. Wpływa na to wiele przyczyn, spośród których najważniejsze to kompleksowość zagadnienia i tym samym konieczność
uwzględniania budownictwa w szerszym kontekście energetyczno-klimatycznym, nieuwzględnianie kosztów zewnętrznych wytwarzania energii, konflikt interesów pomiędzy właścicielami i użytkownikami mieszkań, niedostateczna informacja, ale również niedostatki sformułowań i zapisów pierwotnej wersji Dyrektywy i te ostatnie  wymienione przyczyny Komisja chce wyeliminować.(…)

    Cieczowe kolektory słoneczne to elementy instalacji pośredniczące w zamianie energii słonecznej w cieplną, wykorzystywaną na potrzeby grzewcze (w Polsce najczęściej do przygotowania ciepłej wody i podgrzewania wody w basenach, rzadziej do ogrzewania budynków). W naszej strefie klimatycznej największe zapotrzebowanie na energię na cele grzewcze przypada na okres od października do maja, podczas gdy najbardziej korzystny do pozyskiwania energii słonecznej jest czas od marca do października.
    Instalacje solarne charakteryzują się wysokim kosztem inwestycyjnym, który obejmuje: absorbery cieczowe, konstrukcje wsporcze, wymienniki i zasobniki ciepła, rurociągi, armaturę, pompy oraz urządzenia sterujące. Jest to wydatek 1500 – 5000 zł/m2 absorbera. Jednostkowe koszty dużych instalacji (co najmniej kilkaset metrów kwadratowych) wyposażonych w kolektory płaskie zbliżone są do dolnej granicy, zaś instalacji dla domków jednorodzinnych (przeciętnie ok. 6 m2) z kolektorami próżniowymi oscylują wokół górnej granicy. Należy podkreślić, że jest to koszt dodatkowy, gdyż kolektory słoneczne nie zastępują w bilansie zapotrzebowania na moc cieplną, współpracujących z nimi, konwencjonalnych źródeł ciepła. (…)

dr inż. Tomasz Steidl
mgr inż. Dominik Wojewódka

    Definicja mostków cieplnych, która najlepiej precyzuje charakter tego zjawiska, mówi, że są to miejsca w obudowie zewnętrznej, w których występuje znaczne obniżenie temperatury w stosunku do pozostałej części przegrody. Każdy projektant potrafi w sposób właściwy wskazać miejsca występowania przynajmniej kilku mostków cieplnych w obudowie każdego budynku. Umiejętność prawidłowego zaprojektowania detalu izolacji cieplnej w miejscach mostków sprawia nieco większe trudności, zaś prawidłowe obliczenie wpływu mostka cieplnego na izolacyjność cieplną przegrody budowlanej i związane z tym straty ciepła uważane jest raczej za dziedzinę naukowców niż projektantów. Rozporządzenia ministra infrastruktury z 6 listopada 2008 r.: zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego nie ułatwiły zadania projektantom i przyszłym certyfikatorom w przypadku obliczania charakterystyk energetycznych budynku uwzględniających występowanie mostków cieplnych w przegrodach budowlanych.
Projektowanie przegród zewnętrznych z uwzględnieniem mostków cieplnych – wymagania obligatoryjne
    Zgodnie ze znowelizowanymi rozporządzeniami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, mostki cieplne należy uwzględniać w dwóch przypadkach:
• przy obliczeniach związanych z kondensacją wilgoci
na wewnętrznej stronie przegrody budowlanej;
• przy obliczeniach izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych.
W pierwszym przypadku przy sprawdzeniu warunku wynikającego z § 321.1. na wewnętrznej powierzchni nieprzezroczystej przegrody zewnętrznej nie może występować kondensacja pary wodnej umożliwiająca rozwój grzybów pleśniowych.
Warunek ten uznaje się za spełniony, jeśli przegrody odpowiadają wymaganiom określonym w pkt 2.2.4. załącznika nr 2 do rozporządzenia.
W wymienionym załączniku czytamy: Wartość współczynnika temperaturowego (fRsi) charakteryzującego zastosowane rozwiązanie konstrukcyjno-materiałowe należy obliczać:
1) dla przegrody – według Polskiej Normy, o której mowa
w pkt 2.2.1.;
2) dla mostków cieplnych:
a) przy zastosowaniu przestrzennego modelu przegrody
–według Polskiej Normy dotyczącej obliczania strumieni cieplnych
i temperatury powierzchni, lub
b) metodą uproszczoną – wg Polskiej Normy dotyczącej
obliczania strumieni cieplnych i temperatury powierzchni,
korzystając z katalogów mostków cieplnych.
    Drugim przypadku należy sprawdzić spełnienie wymagań zawartych w § 328 i § 329 rozporządzenia. Wymagania te dotyczą utrzymania zużycia energii przez budynek na racjonalnie Niskim poziomie i sprecyzowane są w następujący sposób: § 328. 1. Budynek i jego instalacje ogrzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne, ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynku
użyteczności publicznej również oświetlenia wbudowanego, powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość ciepła, chłodu i energii elektrycznej, potrzebnych do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie.(…)

Jedną z rekomendacji Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) jest egzekwowanie i regularne uaktualnianie obowiązkowych standardów dla nowych budynków we wszystkich krajach członkowskich. Te wymagania powinny opiera się na najniższych kosztach w długim okresie eksploatacji zapewniających wysoką efektywność energetyczną nowym budynkom. Budynki są  największym użytkownikiem końcowej energii, zużywają jej prawie 40%.
Przemysł korzysta z ok. 30%, transport pochłania ok. 20%. Liczne opracowania wykazują, że nie tylko w nowych państwach członkowskich UE, ale i w krajach o długiej tradycji wymagań energetycznych nadal istnieje spory potencjał, aby zmniejszyć zapotrzebowanie na energię końcową w nowych budynkach bez dodatkowych kosztów dla użytkowników finalnych.
Obowiązujące w Polsce do końca 2008 r. warunki ochrony cieplnej z marca 1999 r. są dalekie od optimum ekonomicznego, jakie stanowią maksymalne korzyści z przeprowadzonych inwestycji i oszczędności kosztów zużycia energii.
(…) Długotrwałe i burzliwe prace nad przepisami dotyczącymi standardu energetycznego budynków i metodologii obliczania charakterystyki energetycznej były prowadzone wraz z pracami nad zmianą rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Znowelizowane rozporządzenie zostało podpisane przez Ministra Infrastruktury 6 listopada 2008 r., a po kolejnych zmianach 17 grudnia 2008 r. Nowe przepisy weszły w życie od 1 stycznia 2009 r., co powoduje, że każda  osoba związana z branżą budowlaną miała niewiele czasu na zapoznanie się ze zmianami. Dla każdego projektanta pakiet zmian, jakie podaje nowelizacja warunków technicznych zawartych w Dz.U. nr 201, poz. 1238, stanowi przepisy, z którymi wcześniej czy później musi się zetknąć. (…)

     W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 6 listopada 2008 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, pojawiło się nowe wymaganie, nie mające tradycji w polskich przepisach techniczno-budowlanych. Chodzi o § 321 ust. 2: We wnętrzu przegrody, o której mowa w ust. 1, nie może występować narastające w kolejnych latach zawilgocenie spowodowane kondensacją pary wodnej. Merytorycznie wymaganie to nie budzi zastrzeżeń; podobny zapis znany jest m.in. z National Building Code of Canada, choć tam wynika on z dużego udziału drewnianych budynków szkieletowych, szczególnie wrażliwych na kondensację wewnętrzną. Natomiast redakcja tekstu Rozporządzenia i Załącznika nr 2 Wymagania izolacyjności cieplnej i inne wymagania związane z oszczędnością energii nasuwają trochę uwag i aż się prosi o erratę.
    Zacznijmy od tytułu Załącznika nr 2; był on dobry przy starej zawartości, ale wobec pojawienia się w nim tematyki kondensacji powierzchniowej i wgłębnej ten tytuł stał się zbyt wąski. W rozporządzeniu występuje przy tym jednoznaczne powołanie na PN-EN ISO 13788:2003 Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych i elementów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej konieczna do uniknięcia krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacja międzywarstwowa.

    6 listopada 2008 roku ostatecznie wdrożono w naszym kraju wymagania dyrektywy EPBD przez przyjęcie rozporzadzenia Ministra Infrastruktury w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorow swiadectw charakterystyki energetycznej. Pełna implementacja dyrektywy EPBD dotyczącej jakości energetycznej budynków do polskiego prawa wymagała nowelizacji Prawa budowlanego oraz rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie i rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego. Oba dokumenty prawne zostały przyjęte 6 listopada br. Jest w nich jednak tak wiele nieścisłości, a nawet błędów, że trudno przewidzieć, jakie będą skutki
wdrożenia do praktyki.
    Od 2 stycznia 2009 r.wymagane są świadectwa energetyczne budynków imieszkań przy zawarciu umowy najmu i sprzedaży nieruchomości, przy odbiorze nowowznoszonych budynków oraz po wykonaniu remontu lub termomodernizacji. Nie zostało sprecyzowane dokładnie, po jakim remoncie budynku będzie wymagane wykonanie świadectwa. Jest pewne, że przy każdym, po  którym inwestor będzie ubiegał się o pozwolenie na użytkowanie.

    Utrzymanie komfortu cieplnego i jakości użytkowania budynków wymaga zużycia energi elektrycznej i ciepła. Poziom tego zużycia jest zależny od wielu czynników, takich jak: klimat lokalny, dostępne technologie, poziom spełnienia wielu wymagań, dotyczących np. komfortu cieplnego, jakości powietrza,  komfortu użytkowania, poczucia bezpieczeństwa, wygody mieszkania i wypoczynku, jakości pracy itp. Poziom zużycie energii jest zależny ponadto od polityki energetycznej i ekologicznej, zamożności społeczeństwa oraz od dostępu do zasobów energii i jej ceny.
    Na potrzeby budynków trafia 30 – 50% calkowitego zużycia energii w danym kraju, zależnie od warunków klimatycznych i poziomu zamożności. W istniejących zasobach budowlanych tkwi więc znaczny potenciał redukcji tego zużycia.